Matić, Goran D. (2024) Istorijat nastanka i razvoja politički motivisanih krivičnih dela - političkih delikata. Srpska politička misao, 88 (6). pp. 101-126. ISSN 0354-5989

Text 54923-Tekst rukopisa-350823-1-10-20241218.pdf Download (1MB)

Abstract

Imajući u vidu geopolitička dešavanja u prvoj deceniji XXI veka, migrantsku krizu, oružane sukobe u Ukrajini i pojasu Gaze, Sever Afrike i političke promene i sukobe na Zapadu, politički motivisane nasilne proteste u Srbiji tokom 2022, 2023 i 2024. godine, politički motivisana krivična dela – politički delikti kao zapostavljena i zaboravljena kategorija dobijaju na značaju. Javni nastupi, radnje i ponašanja određenih socijalnih ili političkih grupa ili pojedinaca kojima se ne poštuju i krše opšte društvene norme, vladajući politički sistem, ustavni poredak ili zvanična ideologija i religija, poziva na nasilne promene političkog sistema, oduvek su izazivala određenu reakciju vladajućih elita preko krivičnog zakonodavstva i državnog sistema. Reakcija vladajućih elita na ove pojave kroz istoriju bila je osuđujuća i najčešće je dovodila do opšte stigmatizacije i najstrožeg sankcionisanja. Kroz istoriju, kako pre nastanka, tako i nakon stvaranja države kao društvene tvorevine, sva uređena društva, smatrala su ovakva ponašanja društveno opasnim i štetnim, zbog čega su bila osuđivana i inkriminisana u propisima. Opasnost političkih delikata, kroz istoriju, usmerenih protiv vladajućih struktura, društvenog i religijskog sistema, prikazivala se u odnosu na postojeću religijsku i društvenu zajednicu, kao i na osnovne vrednosti na kojima je ona bila uspostavljena, a time i na pojedinačne članove tih zajednica i društvenih klasa i političkih elita, koje uspostavljaju, propisuju, štite i dele te vrednosti. U skladu sa iznetim, nedvosmisleno je da se razvija i izgrađuje društvena reakcija, koja se ispoljavala u raznim vremenskim periodima u istoriji, kao i pojavnim oblicima i različitim stepenima intenziteta – preko neodobravanja do formalne opšte osude i sankcionisanja. Posmatrano kroz rane istorijske epohe, razvoj krivičnopravne zaštite religijskih i društvenih vrednosti društva, a kasnije i države kao društvene tvorevine, pored svih uočenih anomalija postupanja vladajućih elita, ipak je neosporno pokazao kako se društvena i politička represija, nekada i religiozno i ideološki obojena, konačno ipak politika podredila pravu. Jedna od najvažnijih tekovina evropske pravne kulture i misli preko humanizma i renesanse, do najnovijih vremena, je i uspostavljanje pojma i pravnog instituta političkog delikta kao privilegovanog delikta – krivičnog dela uređenog zakonom, kao opšte i pravne kulture, i pored toga što se i u demokratskim državama ograničio uglavnom na verbalne političke radnje, dok su ostali politički motivisana krivična dela, kao pojavni oblici terorizma i ekstremizma, izmeštena iz ove strukture krajem XX veka.

Actions (login required)

View Item