Selaković, Nikola (2018) Pravno uređenje notarske profesije u Vizantiji - Eparhova knjiga iz X veka. Nacionalni interes, 33 (3). pp. 223-237. ISSN 1820-4996

Text NI-33-12.pdf Download (410kB)

Abstract

Autor u ovom radu analizira vizantijski zakon o pojedinim profesijama koji je nastao u X veku u Konstantinopolju u vreme cara Lava VI Mudrog. Ovaj tekst je poznat pod nazivom Eparhova knjiga i ostao je u upotrebi više narednih vekova. Najopširniji propisi u tom izvoru se odnose na profesiju javnih beležnika – notara, koji se u Vizantiji toga doba nazivaju grčkim terminom tavulari (tavularii), koji je bio u vezi sa latinskim nazivom tabelliones. Analiza pravnog položaja i nadležnosti vizantijskih tavulara može biti od koristi za bolje razumevanje uloge koju su u srpskom srednjovekovnom pravu imali pristav, nomik i „osobe javne vere“ uopšte. Pisac najpre sagledava osnovne podatke o ovom nedovoljno poznatom pravnom tekstu, a potom analizara njegovu sadržinu. U završnoj glavi rada ukazuje na nekoliko spornih pitanja i sugeriše moguća objašnjenja. Najpre je to pitanje da li su dva naziva (tavulari i simvulografi) kojim se u Eparhovoj knjizi označava ova profesija sinonimi. Pritom ističe pretpostavku da je ovaj drugi termin tek počinjao da se šire koristi za ovu profesiju, s obzirom na to da je upotrebljen samo četiri puta naspram opšte zastupljenog termina tavulari. Drugo je pitanje vezano za naziv koji se koristio za „notarske kancelarije“, jer se u Eparhovoj knjizi javljaju tri pojma koja takođe deluju kao sinonimi: statio (koja se pominje samo jednom), kathedra (koja se pominje dva puta) i reč trapeza (pomenuta samo jedanput). Smatra da ovaj poslednji termin označavao sam sto za kojim je sedeo tavular, mada okolnost da je za njega novi tavular plaćao šest zlatnih nomizmi ukazuje da je reč „sto“ upotrebljena kao sinonim za pravo da se obavlja profesija tavulara. Najzad, treće je pitanje da li se profesija tavulara mogla nasleđivati. Mada je jasno da nije dolazilo do automatskog nasleđivanja prava na bavljenje ovom profesijom autor, suprotno uobičajenim stavovima u litaraturi, jezičkim tumačenjem relevantne norme iz Eparhove knjige ukazuje da ne postoji zabrana da srodnici ne mogu da vrše tu profesiju, već samo da ne mogu imati prednost nad drugim kandidatima na osnovu srodničkih i drugih veza.

Actions (login required)

View Item